Τρέμετε μικρόβια. Η μοναδική υπερδύναμη του πλανήτη, οι ΗΠΑ, σας έβαλαν στο στόχαστρό τους... Λίγο προτού ο πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα εγκαταλείψει το γραφείο του και επιθυμώντας προφανώς να εμπλουτίσει την υστεροφημία του, ο Λευκός Οίκος ανακοίνωσε ότι οι ΗΠΑ ξεκινούν ένα νέο φιλόδοξο επιστημονικό πρόγραμμα, την Εθνική Πρωτοβουλία Μικροβιώματος (National Microbiome Initiative), με στόχο να «χαρτογραφήσουν» και να αποκαλύψουν τα μυστικά των μικροβίων μέσα στα επόμενα χρόνια.

 

Η αμερικανική κυβέρνηση μέσα στην επόμενη διετία θα χρηματοδοτήσει με περίπου 121 εκατομμύρια δολάρια περισσότερα από 100 ερευνητικά κέντρα και πανεπιστήμια για να κατανοήσουν το μικροβίωμα, τις πολύπλοκες κοινότητες και τα ‘οικοσυστήματα' των βακτηρίων, μυκήτων και άλλων μικροβίων που ζουν στο χώμα, στις θάλασσες και βεβαίως στους ανθρώπους.

Αλλα 400 εκατ. δολάρια θα συνεισφέρουν οι ίδιοι οι ερευνητικοί φορείς, οι ιδιωτικές εταιρείες, τα φιλανθρωπικά ιδρύματα κ.α., ώστε η συνολική χρηματοδότηση του Προγράμματος να ξεπεράσει το μισό δισεκατομμύριο δολάρια. Ήδη το Ίδρυμα Μπιλ και Μελίντα Γκέιτς έχει δεσμευθεί ότι θα συνεισφέρει 100 εκατ. δολ. μέσα στην επόμενη τετραετία, ενώ χρήματα θα διαθέσουν επίσης η Αμερικανική Διαστημική Υπηρεσία (NASA), τα υπουργεία Ενέργειας και Γεωργίας κ.α.

Τα τελευταία χρόνια έχει γίνει όλο και πιο αντιληπτός ο ζωτικός ρόλος που τα τρισεκατομμύρια μικρόβια παίζουν στις διαδικασίες της φύσης και στην υγεία ή την αρρώστια. Τα μικρόβια των ωκεανών π.χ. παράγουν περίπου το μισό οξυγόνο που αναπνέουμε, αν και εμείς θυμόμαστε συνήθως μόνο τα φυτά που κάνουν το ίδιο. Από την άλλη, μια σειρά από παθήσεις και διαταραχές όπως το άσθμα, η παχυσαρκία, ο αυτισμός, η πολλαπλή σκλήρυνση, το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου, η κατάθλιψη κ.α. έχουν συσχετισθεί με την ανισορροπία των μικροοργανισμών στο σώμα μας.

Αλλά και στο περιβάλλον, η διαταραχή των μικροβιακών οικοσυστημάτων μπορεί να έχει καταστροφικές επιπτώσεις, όπως θανάτωση των θαλάσσιων οργανισμών και ψαριών ή ξηρασία και αποψίλωση των εδαφών. Η αύξηση της αποδοτικότητας των αγροτικών καλλιεργειών, η παραγωγή μικροβιακών βιοκαυσίμων και ο καθαρισμός του περιβάλλοντος με τη βοήθεια μικροβίων είναι ανάμεσα στους στόχους του Προγράμματος.

«Χρειαζόμαστε τα μέσα για να μεταβάλλουμε τα δυσλειτουργικά μικροβιώματα και να τα νκάνουμε λειτουργικά, είτε πρόκειται για το ανθρώπινο έντερο, είτε για τον ωκεανό», δήλωσε η μικροβιολόγος Τζο Χάντελσμαν, υποδιευθύντρια του Γραφείου Επιστήμης και Τεχνολογικής Πολιτικής του Λευκού Οίκου. Όπως είπε, στόχος είναι η ανάπτυξη τεχνολογιών που θα επιτρέπουν την «χειραγώγηση» και τη «βελτιστοποίηση» των μικροβιακών κοινοτήτων. Κομβικής σημασίας θα είναι η κατανόηση των πολυδαίδαλων τρόπων που τα μικρόβια αλληλοεπηρεάζονται.

Ομως τα πράγματα δεν θα είναι εύκολα, ούτε καν όσον αφορά τα ανθρώπινα μικρόβια. Όπως είπε ο βιολόγος Τζόναθαν Αϊζεν του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια-Ντέηβις, «έχουμε ένα βροχοδάσος μέσα στο έντερό μας και μια σαβάνα στο δέρμα μας και ένα οικοσύστημα του βυθού στο στομάχι μας - είμαστε απίστευτα πολύπλοκοι».

Για αυτό, άλλωστε, το Πρόγραμμα θα είναι διεπιστημονικό, ενισχύοντας τη συνεργασία βιολόγων, μικροβιολόγων, γενετιστών, χημικών, μαθηματικών, μηχανικών, προγραμματιστών και άλλων ειδικών. Όπως είπε η Χάντελσμαν, «τόσοι πολλοί άνθρωποι ήδη μελετούν το μικροβίωμα. Το θέμα όμως είναι πώς θα τους κάνουμε να μιλήσουν μεταξύ τους». Με άλλα λόγια, η ισχύς εν τη ενώσει. 'Αλλωστε, και τα μικρόβια κάπως έτσι δρουν.

Ο Λευκός Οίκος φιλοδοξεί να υπάρξει μια πρωτοβουλία ανάλογη του Προγράμματος Ανθρωπίνου Γονιδιώματος - αν όχι μεγαλύτερη. Όμως το 2007, τα Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας (ΝΙΗ) των ΗΠΑ είχαν εγκαινιάσει το δεκαετές Πρόγραμμα Ανθρωπίνου Μικροβιώματος, αλλά η προσπάθεια δεν «περπάτησε» και αποδείχθηκε μάλλον πεταμένα χρήματα. Μερικοί φοβούνται μήπως κάτι ανάλογο συμβεί και με την Εθνική Πρωτοβουλία Μικροβιώματος. Σε πρώτη φάση, πάντως, η Πρωτοβουλία θα πρέπει να εγκριθεί από το Κογκρέσο των ΗΠΑ και από τον διάδοχο του Ομπάμα. Κι αν αυτός είναι ο απρόβλεπτος Ντόναλντ Τραμπ;