Οι τράπεζες, με βάση το νέο θεσμικό πλαίσιο που τέθηκε σε ισχύ από την 1η Ιανουαρίου και κανονίζει τις σχέσεις πιστωτών και δανειοληπτών, καλούνται να προχωρήσουν σε μία πιο ενεργητική διαχείριση των προβληματικών δανείων, με σκοπό αφενός να ελαφρυνθούν οι συνεργάσιμοι δανειολήπτες που αντιμετωπίζουν προσωρινή δυσκολία στην εξυπηρέτηση των δανείων τους και αφετέρου να ανακτηθούν κεφάλαια που παραμένουν δεσμευμένα σε προβληματικά δάνεια με χαμηλή πιθανότητα αποπληρωμής.

Οι τράπεζες θα αξιοποιήσουν το πλαίσιο εποπτικών υποχρεώσεων για τη διαχείριση των ανοιγμάτων σε καθυστέρηση και των μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων που προβλέπει η Πράξη του διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος, αλλά και τις επιλογές που προβλέπει ο Κώδικας μεοντολογίας που ισχύει από 1ης Ιανουαρίου 2015.

Με βάση τον νόμο που θέσπισαν το υπουργείο Ανάπτυξης και η κεντρική τράπεζα καθώς και τις αποφάσεις που τον ενεργοποίησαν, οι οφειλές προς τις τράπεζες θα ρυθμίζονται έχοντας ως άξονες:

 

1. Τον «συνεργάσιμο δανειολήπτη». Πρόκειται για έναν νέο ορισμό, ο οποίος προσδιορίζει τα χαρακτηριστικά του οφειλέτη εκείνου που θα δέχεται τη συνεργασία με τις τράπεζες για τη διευθέτηση του δανείου του.

2. Τον Κώδικα Δεοντολογίας των Τραπεζών. Καθορίζει τις σχέσεις και ιδίως τον τρόπο της επικοινωνίας ανάμεσα σε πιστωτές και δανειολήπτες, ενώ περιλαμβάνει και ενδεικτική λίστα πρακτικών που θα εφαρμόζουν οι τράπεζες για τη ρύθμιση των δανείων.

3. Τις Εύλογες Δαπάνες Διαβίωσης. Η Ελληνική Στατιστική Αρχή σε συνεργασία με τη Γενική Γραμματεία Καταναλωτή του υπουργείου Ανάπτυξης ετοίμασαν, βασιζόμενες σε έρευνες, λίστες με τα ενδεικτικά έξοδα που έχουν τα νοικοκυριά, ανάλογα με τον αριθμό των μελών τους. Με αυτό τον μπούσουλα οι τράπεζες θα προσαρμόζουν τις δανειακές δόσεις των δανειοληπτών ώστε να μπορούν να ανταποκρίνονται στην έγκαιρη πληρωμή τους.

 

Με βάση το μοντέλο που ακολούθησε η Ισπανία και οι ΗΠΑ θα κινηθούν οι ελληνικές τράπεζες για την αντιμετώπιση των κόκκινων δανείων. Σε αυτό το πλαίσιο, για πρώτη φορά ξένα funds θα πάρουν την σκυτάλη της ενεργητικής διαχείρισης των NPL's των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων.

«Ποδαρικό» στο νέο μοντέλο έκανε η Τράπεζα Πειραιώς με την συμφωνία που υπέγραψε με την KKR (Kohlberg Kravis Roberts) για τη μεταβίβαση επιχειρηματικών δανείων συνολικού 1,2 δισ. ευρώ. Στη συνέχεια ακολούθησε η Alpha Bank, ανακοινώνοντας τη σύσταση κοινής εταιρίας με την ισπανική Aktua για τη διαχείριση των μη εξυπηρετούμενων δανείων των νοικοκυριών.

-Η συμφωνία της Πειραιώς με την KKR προβλέπει ότι θα μεταβιβάζονται ενήμερα και μη εξυπηρετούμενα δάνεια, όπως επίσης και μετοχές συγκεκριμένων εταιρειών, συνολικού ύψους 1,2 δισ. ευρώ. Η μεταβίβαση στοιχείων του ενεργητικού από την τράπεζα στο KKR αλλάζει ουσιαστικά και τη μετοχική σύνθεση των εταιριών, των οποίων τα περιουσιακά στοιχεία αλλάζουν χέρια. Η συμφωνία συνοδεύεται με την υποχρέωση του αμερικανικού fund να ενισχύσει τις εταιρίες με κεφάλαια έως και 300 εκατ. ευρώ μέσα από ένα πρόγραμμα αναδιάρθρωσης, ενώ η Τράπεζα Πειραιώς θα κάνει το σέρβις, διατηρώντας ενεργό ρόλο στο εγχείρημα της αναδιάρθρωσης των εν λόγω εταιρειών.

-Στην περίπτωση της Alpha Bank, η συμφωνία δεν προβλέπει τη μεταβίβαση των μη εξυπηρετούμενων δανείων των νοικοκυριών, στοιχείο που αποτελεί και τη βασική διαφορά σε σχέση με τη συμφωνία που συνήψε η Τράπεζα Πειραιώς με την KKR. Η κοινή εταιρία την οποία θα συστήσουν τα δύο μέρη, δηλαδή Alpha και Aktua, θα κάνει ουσιαστικά ενεργότερη διαχείριση δανείων σε καθυστέρηση δίδοντας έμφαση στην προώθηση φιλικών διακανονισμών και στην εξεύρεση συναινετικών λύσεων.

Στη νέα εταιρία που θα ονομαστεί Aktua Hellas, η Alpha Bank θα συμμετέχει με ποσοστό 45% και η Aktua με 55%. Η εταιρία θα εισάγει ουσιαστικά στην ελληνική αγορά τις λύσεις που έχουν υιοθετηθεί στην Ισπανία, όπως η μεταβίβαση του ακινήτου και στη συνέχεια η εκμίσθωσή του από τον οφειλέτη, η πώλησή του ή η αγορά νέου μικρότερου ακινήτου, τις εναλλακτικές λύσεις δηλαδή που περιγράφονται στον Κώδικα Δεοντολογίας που έχει εκδώσει η Τράπεζα της Ελλάδος και τίθεται σε εφαρμογή από την αρχή του χρόνου. Στο πλαίσιο αυτό θα προτείνει προς τους πελάτες της τράπεζας λύσεις για τη ρύθμιση του δανείου τους ή τη διαχείριση της οφειλής τους.

 

Οι λύσεις που θα προσφερθούν προς τους δανειολήπτες είναι αυτές που περιγράφονται στον Κώδικα Δεοντολογίας της Τράπεζας της Ελλάδος, που τυπικά ενεργοποιείται από σήμερα. Το χαρτοφυλάκιο των «κόκκινων» δανείων παραμένει στην Alpha Bank, η οποία θα μπορέσει αξιοποιώντας την τεχνογνωσία της ισπανικής εταιρείας να διαχειριστεί αποτελεσματικότερα τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια, προσδοκώντας στην ανάκτηση μεγαλύτερου μέρους από τα οφειλόμενα ποσά.

Τα μοντέλα διαχείρισης των «κόκκινων» δανείων διαφοροποιούνται ανάλογα με το κατά πόσο το fund που εμπλέκεται αναλαμβάνει και τον κίνδυνο του δανειολήπτη, είτε πρόκειται για επιχείρηση είτε για φυσικό πρόσωπο, αγοράζοντας το δάνειο ή μόνο τη διαχείρισή του. Το μοντέλο που θα επιλεγεί διαμορφώνει και την τιμή που συμφωνείται με την τράπεζα και η οποία μπορεί να είναι ένα ποσοστό του πωλούμενου χαρτοφυλακίου ανάλογα με την ποιότητά του και τα χαρακτηριστικά του ή απλώς η προμήθεια που πληρώνει η τράπεζα, στην περίπτωση που η συμφωνία προβλέπει απλώς τη διαχείριση.

Σύμφωνα με την Τράπεζα της Ελλάδος, στο νέο νομοθετικό πλαίσιο οι τράπεζες θα πρέπει να αξιοποιήσουν: α) το πλαίσιο εποπτικών υποχρεώσεων για τη διαχείριση των ανοιγμάτων σε καθυστέρηση και των µη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων που προβλέπει η Πράξη ΕΚΤ Επιτροπής 42/30.5.2014 της Τράπεζας της Ελλάδος, αλλά και β) τις επιλογές που προβλέπει ο Κώδικας δεοντολογίας του N. 4224/2013 που θα ισχύσει από 1.1.2015. Η πρόσφατη νομοθετική πρωτοβουλία της κυβέρνησης για την αντιμετώπιση των επιχειρηματικών δανείων σε καθυστέρηση εκτιμάται ότι παρέχει κατάλληλα κίνητρα και θα επιταχύνει την κινητοποίηση των οφειλετών και των τραπεζών µε σκοπό την εξεύρεση βιώσιμων λύσεων στο πρόβλημα. 

Σε κάθε περίπτωση, πάντως, τονίζεται στην Έκθεση, οι επιλογές για τη διαχείριση των δανείων σε καθυστέρηση θα πρέπει να γίνονται µε τρόπο που δεν δημιουργεί κίνητρα για αθέτηση οφειλών στους δανειολήπτες που έχουν αντικειμενικά τη δυνατότητα να αποπληρώσουν. Ο κίνδυνος δημιουργίας στρεβλών κινήτρων είναι ορατός όταν προτείνονται οριζόντια μέτρα τα οποία δεν βασίζονται σε μια ουσιαστική αξιολόγηση των πραγματικών εισοδηματικών και περιουσιακών δυνατοτήτων των δανειοληπτών. 

 

Η ΤτΕ επισημαίνει ότι πλέον οι τράπεζες θα πρέπει να αναλάβουν ενεργό ρόλο στην κλαδική αναδιάρθρωση της Οικονομίας, διοχετεύοντας πιστώσεις στις πραγματικά βιώσιμες επιχειρήσεις.  Όπως αναφέρεται στην Έκθεση, δεν πρέπει να δεσμεύονται πόροι σε επιχειρήσεις που δεν έχουν καμία προοπτική επιβίωσης, καθώς µε τον τρόπο αυτό στερούνται πόρους οι υγιείς επιχειρήσεις που μπορούν να συνδράμουν στην οικονομική ανάπτυξη και την αύξηση της απασχόλησης. Η προσπάθεια των τραπεζών πρέπει να συνεπικουρηθεί και από βελτιώσεις στο θεσμικό πλαίσιο προκειμένου να αρθούν περιορισμοί που συνδέονται π.χ. µε τις (προ)πτωχευτικές διαδικασίες, τον εξωδικαστικό συμβιβασμό ή εν γένει την ταχύτητα απονομής της δικαιοσύνης.