Υπάρχουν νέες στοχευμένες θεραπείες στο καρκίνο;

 Η μελέτη της βιολογίας του καρκίνου και του ανθρώπινου γονιδιώματος ταυτόχρονα με την ανάπτυξη φαρμάκων για εξειδικευμένους στόχους αποτελούν υπόσχεση για μια νέα εποχή στην εξατομικευμένη ογκολογική αντιμετώπιση. Η χρήση σύγχρονων τεχνολογιών, όπως η επέμβαση στην αλληλουχία του ανθρώπινου γονιδιώματος, οδηγούν στο «ξετύλιγμα» της ξεχωριστής βιολογίας κάθε καρκίνου.Ταυτόχρονα με την ενδελεχή παρακολούθηση του γονιδιώματος μπορούμε να ερμηνεύσουμε κομβικά γενετικά γεγονότα, όπως και να βελτιώσουμε τη διαστρωμάτωση των ασθενών σε πρώιμες κλινικές μελέτες. 

Η ανάπτυξη των φαρμάκων στην ογκολογία εξελίσσεται σταθερά και με υψηλό κόστος. Παρ’όλα αυτά, η στροφή από τη θεραπεία με βάση τον ιστολογικό τύπο στην μοριακά καθοδηγούμενη θεραπεία αποτελεί μία πολύ σημαντική καινοτομία για την Κλινική Ογκολογία.

Οι στοχευμένες θεραπείες είναι βέλτιστες όταν εφαρμόζονται σε κατάλληλο μοριακό πλαίσιο, υποδεικνύοντας έναν παράγοντα που δρα άμεσα μοριακά στα καρκινικά κύτταρα αλλά όχι στα υγιή-όπως ισχύει με τις κλασικές κυτταροτοξικές θεραπείες. Η ύπαρξη της στοχευμένης εξειδίκευσης των φαρμάκων αυτών οδηγεί σε αύξηση του θεραπευτικού δείκτη σε σχέση με την κλασική χημειοθεραπεία, με μικρότερη απρόσμενη τοξικότητα. Τα επιτεύγματα των μοντέρνων τεχνολογιών στο γονιδίωμα και στην ανακάλυψη βιοδεικτών προσφέρουν πληροφορίες που επιτρέπουν τη διερεύνηση εκλεκτικών θεραπειών για κάθε καρκίνο ειδικά.

Η επιτυχία αρκετών στοχευμένων παραγόντων έχει δείξει ότι οι εξατομικευμένες θεραπείες του καρκίνου μπορούν να έχουν τεράστια αποτελέσματα. Η προσθήκη του trastuzumab σε HER2 θετικούς καρκίνους μαστού, μετατρέποντας, με τη χρήση του φαρμάκου, έναν βιοδείκτη αρνητικής πρόγνωσης σε δείκτη ωφέλειας ήταν μεγάλη πρόοδος στο πεδίο. Πιο πρόσφατα, ασθενείς με προχωρημένο γαστρικό καρκίνο και αυτόν της γαστροοισοφαγικής συμβολής που υπερεκφράζουν HER2, επίσης παρουσιάζουν βελτίωση της επιβίωσης με συνδυασμό του trastuzumab με χημειοθεραπεία. Άλλο παράδειγμα είναι ο αναστολέας PARP olaparib, για ασθενείς με μεταλλάξεις BRCA 1/2 του όγκου τους, με καταγεγραμμένη νεοπλασματική δραστηριότητα σε διαφόρους καρκίνους, συμπεριλαμβανομένων του μαστού, των ωοθηκών και του προστάτη.

Περισσότερο εντυπωσιακή για την άποψη αυτή, η έγκριση του vemurafenib για προχωρημένο μελάνωμα που εκφράζει BRAF V600E μεταλλάξεις και το crizotinib για τον μη κυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα (NSCLC) με αντιμετάθεση (translocation) του EML-4 της κινάσης του αναπλαστικού λεμφώματος. Απρόσμενα, ανταποκρίσεις με εκλεκτικούς BRAF αναστολείς έχουν φανεί σε άλλους καρκίνους που φέρουν BRAFV600E μεταλλάξεις, όπως αυτός του θυροειδούς. Το ίδιο ισχύει για το crizotinib σε φλεγμονώδη μυοϊνοβλαστικό όγκο και αναπλαστικό λέμφωμα εκ μεγάλων κυττάρων, που φέρουν την αντιμετάθεση ALK.

Εκτός από τις παραπάνω περιπτώσεις, πλήθος άλλων παραγόντων εφαρμόζονται ήδη και ακόμη περισσότεροι είναι στην παρούσα φάση σε τρέχουσες κλινικές μελέτες.
Οι «έξυπνες» θεραπείες είναι σε συνεχή εξέλιξη, φέρνοντας επανάσταση στην αντιμετώπιση του καρκίνου, πιο προσωποποιημένη και εξατομικευμένη. Παλαιότερα ίσχυε η θεωρία «ένα μέγεθος ταιριάζει για όλα» (one size fits all), αλλά τώρα τα προηγμένα διαγνωστικά και θεραπευτικά σχήματα διαμορφώνουν θεραπείες πιο δραστικές στην καθυστέρηση της προόδου της νόσου και σε κάποιες περιπτώσεις, προλαμβάνοντας τη νόσο και βελτιώνοντας την ποιότητα ζωής.

Νικόλαος Κ. Κεντεποζίδης 
Ογκολόγος – Παθολόγος
Διευθυντής Ογκολογικής Κλινικής 251 Γενικού Νοσοκομείου Αεροπορίας
Διδάκτωρ της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών